Kroniese siektelyers: moet ons nie leuenaars noem nie
“Mense het net kroniese siektes omdat hulle nie passievol genoeg is oor die lewe nie.”
Hierdie stelling is sekerlik een van die simpelste en oningeligte stellings wat ek in ’n baie lang tyd gehoor het. Wel, dit en “Het jy al probeer om meer water te drink?” asof elke siekte onder die son (fisies en geestelik) deur dehidrasie veroorsaak word en ’n persoon se DNS absoluut niks met siektes te make het nie.
Ek noem hierdie stelling simpel en oningelig oor ’n paar redes. Een rede is dat dit blyk asof daar die veronderstelling is dat die persoon kies om siek te wees. In dieselfde asem is daar ook die veronderstelling dat die persoon eintlik maar net lui is en die siekte as ’n verskoning gebruik. En, omdat die persoon lui is, het hulle nie ’n passie vir die lewe nie. Jy neem ’n dag af, want jy is lui. Jy gaan nie uit nie, want jy is lui. Dat jy te siek is om uit die bed op te staan, word in sulke gevalle oorgesien en as kaf afgemaak.
Nie net een definisie van “passievol” nie
Maar miskien het ons ook begin om slegs een spesifieke definisie aan ’n “passie vir die lewe” te heg. Dit beteken dat jy altyd besig moet wees, altyd aan die uitgaan moet wees, dat jy berge moet uitklim en valskermspring. Dat jy eintlik soveel energie het dat jy nie weet wat om daarmee te doen nie. Dat jy nie op medikasie moet steun om simptome genoeg onder beheer te hou dat jy net kan opstaan en werk toe gaan nie. En daarom blyk dit dat om siek te wees – iets waaroor jy geen beheer het nie – as ’n swakheid gesien word. As jy nie ’n loopneus of ’n hoes of iets van die aard sien nie, glo jy nie dat die persoon te veel pyn het om selfs net trappe te klim die dag of net vir ’n rukkie in die badkamer wil sit en huil omdat hulle net nie meer kan nie.
En hier is dalk die groot geheim van die lyers – jy sien nie sommer die simptome nie, want dit word weggesteek. Dit word weggesteek juis omdat jy nie as swak, lui, dom – of selfs gevaarlik wanneer dit by geestesiektes kom – gesien wil word nie.
Ons is nie leuenaars nie
Wat baie mense wat sulke stellings maak lyk my nie besef nie, is dat dit oor veel meer gaan as om te impliseer dat iemand lui is. Jy noem die persoon ’n leuenaar. So eenvoudig soos dit. Jy beskuldig die persoon daarvan dat hulle slegs voorgee om siek te wees en dus elke dag van hulle lewe vir jou lieg.
En tog is dit hierdie vooroordele wat veroorsaak dat lyers aan kroniese siektes en geestesiektes hul simptome al hoe meer en meer probeer wegsteek. Want, sê jy in elk geval hoe jy regtig voel die dag, vra mense jou hoekom jy by die werk is. Maar wat so moeilik is om ander te laat verstaan is dat ’n “goeie dag” nie ’n dag is waartydens jy geen simptome het nie. Dit beteken slegs dat die simptome van so aard is dat jy dit kan hanteer. Want jy leer met die jare saam dat jy dit net moet hanteer.
Vooroordele en stigma
Hoe beweeg ’n mens verby die stigma en die vooroordele? Veral in ’n wêreld waar jy nie net die respek van vriende, kollegas en familie kan verloor nie, maar waar jou werk ook oornag in die gedrang kan kom? In ’n wêreld wat, sodra sekere mense uitvind dat jy aan ’n geestesiekte ly hulle dadelik begin optree asof jy skielik in ’n geweldadige massamoordenaar ontaard het. In ’n wêreld waar mense, in plaas daarvan om meer te probeer uitvind, hulleself onttrek en te bang is om selfs hulle kinders naby jou toe te laat.
Die moeilike en maklike antwoord is om mense daaroor te vertel en hulle daaoor te probeer inlig. Mense met kroniese siektes – veral die soort wat jou lewensgehalte inperk – doen gewoonlik baie navorsing oor hul siektes. Ek weet, byvoorbeeld, meer oor die navorsing rondom die CACNA1-geen as meeste mense. Die probleem is om die beste manier te vind om mense in te lig sodat hulle regtig luister na wat jy te sê het. (Wat beteken dat mens nie begin by “so daar is hierdie een geen…” nie.)
Humor… want dis nie snaaks nie
Behalwe vir die probleme omtrent diskriminasie, is humor – so vreemd soos wat dit dalk mag klink – ook ’n groot probleem. Grappe wat handel oor siektes – en veral geestesiektes kom hier te sprake – is baie selde snaaks. Meestal is dit mense wat grap dat hulle “OCD is” omdat hulle altyd drie suikers in hulle koffie moet hê, “Bipolêr is” omdat hulle vinnig kwaad raak, ens. Dit bewys eintlik net dat hulle geen idee het van wat die siekte eintlik beteken nie. En dit maak dit af as ’n onbelangrike ding of iets wat nie “regtig” ’n siekte is nie. Iets waarvoor jy net meer water moet drink of ophou lui wees.
Ek wens vir die dag wat alle mense regtig probeer om meer oor kroniese siektes uit te vind en nie meer bang sal wees vir almal wat aan ’n geestesiekte ly nie. Vir die dag wat ’n mens maar by die werk kan inloop en sê “Ek het hierdie of daardie siekte” en, in plaas daarvan om simpel grappe te hoor of vertel te word om meer water te drink (of jou medikasie te staak), kollegas jou net stilweg sal ondersteun en jou nie kwalik neem oor iets waaroor jy geen beheer het nie.
Nota: Hierdie rubriek is geskryf uit eie ondervinding en met bydraes deur vriende en familie se daaglikse ervarings. Genadiglik is daar ook mense wat wel ondersteunend is en nie vooroordele het nie – of ten minste van hulle ontslae raak. Baie maal is dit hierdie mense wat die lewe die moeite werd maak.
10 Kommentare
-
-
Carin Marais
Ja nee! Ek hoop ook dat ek so 'n goeie vriend kan wees soos wat party vir my is! Ek moet sê ek vind dat dié wat die meeste ondersteuning gee ook aan een of meer kroniese siektes ly.
-
-
Evelyn van der Merwe
Dankie vir die deel en ek glo elkeen van ons behoort verdere inligting in te win voor daar oordeel gefel word en in die proses dan ondersteunend in plaas van (dalk onwetend) afbrekend te wees.
-
Carin Marais
Dankie, Evelyn!
-
-
Anze
en is dit tog so maklik om eerder te veroordeel as om te probeer verstaan... dankie dat jy hierdie met ons gedeel het Carin. Dit laat my dink aan die volgende spreekwoord " Moet nooit iemand oordeel voor jy nie n myl in sy/haar skoen geloop het nie"
-
Carin Marais
Dankie dat jy gelees het! :)
-
-
Kiekies
Bly jy het hierdie rubriek geplaas. Reken ek moet dalk een skryf as die bystaander van iemand met hierdie soort siekte.
-
Carin Marais
Dit sal interessant wees om te lees!
-
-
Ronel Janse van Vuuren
Ek dink die ergste deel van kroniese siektes is wanneer mense vir jou sê dis net jou verbeelding wanneer dinge regtig erg raak en jy moet bieg dat jy ook maar net mens is. Veral die nonsens wat hulle kwyt raak oor auras wat saam met migraines kom... "Het jy nie dalk 'n brein gewas soos in Grey's nie?" Argh! Of daardie kyk wat mense jou gee wanneer jy jou maand se medisyne moet gaan kry en dit kos jou en die mediese fonds 'n klein fortuin. "Hou op so baie pille sluk, dit maak dit net erger." Regtig? So dalk as ek jou beetkry met 'n gholfstok moet jy ophou skree, dit maak dit net erger...? Jip, hierdie vooroordelende mense wat nog nooit meer as 'n loopneus in hul lewe gehad het nie maak my nogal moordadig. Veral hul ongenooide kommentaar. Gelukkig kan ek my Dexter gevoelens in my skryfwerk uitleef. En hopelik kom al hierdie Slim Janne en Sanne terug in hul volgende lewe as migraine met aura, asmaties, bipolêr met 'n groot dosis OCD, allergies vir die wêreld, verskeie hormone wat nie reg funksioneer nie, deel van 'n cult mense terug. Dalk nog goed byvoeg? O, ek weet: as skrywers wat nie eens inspirasie kan kry al slaan hulle hul muse met 'n krieket bat nie ;-) Ja, dis weer die einde van die maand. En ek redigeer aksie tonele ;-) Volgende week is ek dalk minder moordadig en eerder tranerig wanneer ek die hartseer tonele van my roman weer beetkry. Aai, tog...
-
Woordwewer
Praat jy wat tanne het! So waar.
Maak 'n opvolg-bydrae
Jy moet aangemeld wees om 'n kommentaar te plaas.
Toom
Nota: Ek wens ons almal sulke vriende. En ek wens dat ek - wanneer dit nodig mag wees - ook so 'n vriend kan wees. GvT