My Oupa-pa 1500 Woorde Goud

Oupa Potch. My pa se bynaam. Ek het nooit die voorreg gehad om ‘n ouma of oupa te ken nie. My pa was 61 jaar oud toe ek gebore is. Self alreeds ‘n Oupa en toe skielik pa van ‘n laatlam dogtertjie. Dus weef ek maar my verhaal om my Oupa-pa. Die bekende spookstorie verteller van Potchefstroom. Oupa van vele.

Wilhelm Frederick Meijer. Gebore 1907. Duitse Jood. Sy ouers moes vlug. Adolf was te bloedlustig. Bruin oë, donker hare en blas vel was uit. Tensy jy ‘n passie vir gas had moes jy maar op ‘n skippie klim en passaat vat na die onbekende. So verander ons van na Meyer en word Meijer saggies onder die agterdeur gevee. Begin die Meyers ‘n nuwe lewe in woeste Zuid Afrika. Die begin van oopbek aanhang stories uit Oupa-pa se omswerwinge.

Ma was doof. Soos ‘n kwartel. Stokdoof. Die radio was altyd teen haar oor geplak. Esmè en

Jan se “so maak mens” stemme kon jy ‘n blok ver hoor. Wanneer Oupa-pa van die werk af kom, het ons almal na die voorhuis gestorm. Dan het ons soos sardyntjies onder die ou staan radio gaan lê. Pa in die middel. Dit was een van daardie lang hout kaste met ‘n platespeler en radio. Ma moes dan eers kalmeer en haar radio afskakel. Ons luister stories. Vervolgverhale. Vlaktes duskant Hebron, Otterjasie, Staal Burger, rugby saam met Gerhard Viviers. Plat op ons rûe onder die radio. Oupa-pa deel piesanglekkers uit.

Vrydae was vis en skyfie dae. Dan abba Oupa-pa my op sy ou swart raleigh fiets met die kartelslang sticker. Kussing oor die dwarspyp, bestuur jy saam. Lui die klokkie vir al jou maats. Ek kon ‘n rooiworsie kry. Ek eet nie vis nie. Die ander kon maar kla. Hulle moes vis eet of honger ly. Ek was sy baba. Sy laatlam. Maandeind het ek saam met hom gaan inkopies doen. Oupa-pa trek sy silver aanklip bandjies oor sy langbroek. Dit keer dat die broek in die fiets se ketting beland. Tel my saggies op die kussing en swaai sy been rats oor die sitplek van die fiets. Ons het vrek ver gery. My boude was lam gesit wanneer ons by die Indiër winkel aankom. Dan word ek beloon met ‘n yskoue koeldrank. Ek mag ook saam met die Oom in sy motor terugry wanneer hy die inkopies vir pa gaan aflaai. Ek het op my kniëe deur die agterruit geloer tot sy fiets klein word.

Oupa-pa het groen vingers. Hy kon my leer van inent en engelse sout om jou bome. Sy oumens hande het altyd vir my soos die wingerdstokkies gelyk. Krom bruin vingers wat ‘n fyn pampoenfluit sekuur kon sny. Elke Saterdag het hy die ellelang tuinslang oopgerol. Op sy hurke elke vrugteboom sorgvuldig benat. Kalk gesmeer sodat die miere nie die vrugte kon beskadig nie. Dooie takkies afgesny en vrot vruggies afgeknyp. Sy wingerd was sy trots. Sy swartkorrel heuningsoet druppeldruifkorrels het soos hemel geproe. By hom het ek geleer van Sultana en Hanepoot, Glippertjie en Kristal. Hy het my geleer hoe om te ent. Toe ent ek sommer appel en vy, perske en pruim, boontjie en pampoen. Ek kon nie verstaan waarom hy so lekker gelag het nie. My pruimperske kombinasie was darm ‘n treffer.

Spookstorie tyd. Oupa-pa kon jou bang vertel. Rerig bang. Nie donker bang nie. Sommer helder oordag vrekbang. Sy spookstories het jou ‘n wye draai om die hoekhuis laat loop. Jou laat glo dat elke haartjie op jou liggaam regop staan as jy verby die skoolhek loop. Jou die spoorwegbrug soos pes laat vermy. Dan kon hy nog boonop soos ‘n wafferse Al Debbo sy oë uit hul kaste laat bult. Sy lippe omdop soos ‘n golliwogpop. Met sy swart hoedjie en stoppelbaard het hy dan die kinders op hol gejaag. Tog kon ons nie wag vir sy storieroep nie. Ons kon vir ure voor sy voete sit en stories luister.

Oupa-pa kon bekfluitjie speel. Saterdae aande was boereorkes tyd. Dan bondel ons almal na die huis langsaan. Sommer ‘n hekkie in die heining tussen die twee huise gemaak. Ons dra vetkoekies en Jan Smuts tertjies aan. Tannie Lettie deel gemmerbier en koeksisters uit. Oom Hennie speel huisorrel. Oom Hannes kielie die trekklavier en Oupa-pa koggel die bekfluitjie. Die saag skreeu heerlik en Vlekkie die foksteriëer jodel opera. Ons dans en sing tot laataand. Ma Joey het intussen ‘n gehoorstuk gekry en sing kliphard saam. Oupa-pa plaas my klein voetjies op syne en leer my die fynkuns van vasdans.

Oupa pa was ‘n Jood. Hy leer my hoe om ons van op die regte manier te spel. Waarsku my teen die gebruik daarvan. Hy leer my van Latke en Challe, botterkoek, jellie doughnuts en matzos. Hy leer my dat kersfees nie vir grootmense is nie. Dat kersfees eintlik nie in Desember is nie. Net die kinders kry geskene. Hy bid snaaks. Trek ‘n kruis vanaf sy voorhoof oor sy bors. Dra ‘n swart armbandjie om sy bo-arm toe sy broer die lewe verlaat. Hy was ‘n Joodse Christen. Hy maak soutvleis en baba aartappels wanneer die ouer kinders kom kuier. Ma maak Trifle. Dan kuier ons almal saam onder die groot ou peerboom op die erf.

Oupa-pa was klein van postuur. Groot van hart. Geliefd deur almal. Veral die kinders. Hy was ‘n visserman. Nie omdat hy wou nie. Omdat hy moes. Agt kinders was nie speletjies nie. Gelukkig was vier al uit die huis. My ma was huisvrou. Dowe mense kry nie sommer werk nie. Sy het truie gebrei en fyn hekellappies aan die buurt se mense verkoop. Wanneer Oupa-pa met ‘n vraggie geelvis of baber by die huis kom spring ons aan die werk. Hy krap skubbe. Ons sny koppe af en jaag mekaar met die visblasies en visoë rond. Ma maak viskoekies en braai viseiers wat jou mond laat water. Babersteaks word oornag in melk geweek om die moddersmaak uit te kry. Dan braai Oupa-pa dit in ‘n deegkombersie op die koolstoof. Koningskos vir ‘n klompie vuilvoet snotneus kinders.

Ek was mal oor sy sneewit hare. Met sy blas vel het ons menigte oë laat draai. Een keer ‘n maand sou ons twee die bus neem Johannesburg toe. Oom Lappies was die busdrywer. Ons twee het altyd voor by hom gesit. In die groot stad het ons altyd by sy streng Joodse familie gaan kuier. Ortodoks het pa hulle genoem. Hulle klein winkeltjie was ‘n lekkergoed hemel. Ek kon altyd lekkers uit die groot bottels kies. Dan het ons agter die winkel in die kombuisie gekuier. Ek kon my verkyk aan hulle wit baarde en swart hoedjies. Oupa-pa het dan so klein kadotjie op sy kop gedra. Vandag pryk my ramshoring en gebedsmantel trots bo-op my krompootkist. My kosbaarste besitting vanaf die heilige stad Jerusalem. Stille bewys van my Joodse bloed.

Oumagroot se skildery het bo die boog van die gang gehang. Haar oë het jou altyd gevolg. Sy het die mooiste koringblommetjieblou bolrok aan gehad. Vandaar my liefde vir blou. Die Bybel op haar skoot was Oupa-pa se kosbaarste besitting. Haar handpalm kon jy op die buiteblaai van die Bybel sien. Oupa-pa het altyd vertel dat die Bybel aan die brand geslaan en Oumagroot dit met haar hand geblus het. Ek kon sweer ek het daardie blaaie in die nanag hoor ritsel. Stilletjies was ek bly ek het haar nie geken nie. Haar stywe bolla en donker oë het my die ritteltits gegee. My vroëe grys kroon erf ek en pa by haar. My swartbruin oë en agterstewe ook. Adolf sou my dadelik kamp toe gestuur het. My hare, oë en vel was te donker vir sy blonde, blou oog passie.

Julie 1988. Oupa-pa lê in die “Jy Gaan Sterf Hospitaal” in Johannesburg. Hy is ‘n klein tenger ou mensie. Sy spierwit baard hang tot op sy bors. Hy roep my nader en fluister sy laaste wense in my oor. Ek kam sy yl sagte sneeuwit hare dwars oor sy kaal wordende hoof. Sny sy baard en hare netjies gelyk. Vou my hande sag oor sy ou wingerstok vingers. Ons oë ontmoet en stuur ‘n belofte boodskap na mekaar. Oupa-pa sluit sy oë. Ek neem afskeid van ‘n dierbare sielsmens. In die kerk kniel al Oupa-pa se Joodse familie. Kruise om die nek wat vinnig oor ‘n voorkop dan skouers en bors geswaai word. Swart bandjies om die arms. Die vrouens dra swart sluiertjies en rokkies. Die begrafnisstoet slinger lank en stadig na Wespark. Jode word begrawe nie veras nie.

Wanneer die verlange na Oupa-pa te groot word, skakel ek die Tv aan. Leon Shuster se “you must be joking” vul die skerm. Ek druk die vorentoe knoppie. Daar verskyn Boetebessie. Leon sing en dans. Dan kom daar ‘n kort ou omie met ‘n hoed kromrug aangestap. Leon lig die hoed en soen die omie op die yl silver hare. Die skaam laggie sal ek altyd onthou. Dankie Leon dat ek ‘n stukkie lewe van my Oupa-pa in my hart kan hou.

Amanda DM

Rapporteer inhoud

• Issue: *
  Kopiereg inbreuk vuil taal Ongeldige Inhoud
• Your Name: *
  
• Your Email: *
  

• Details: *
  

Handig verslag