Barend Odendaal

By die dood van ’n reisgenoot

(Christo Janse van Rensburg, 21/07/1938 – 13/08/2018)

Saam met jou was reis ook woordkoersvat.
Jóú pad het gerinkel van name en komvandane:

eers met die gru-slangputstorie af om Daniëlskuil se so-gedoop te snap,
of Wonderwerkgrot in waar skadu’s aan ’t danse gaan in die vertel
oor oudste mensgemaakte vure;
dan met die etimologie langs om vir Alpegems te kom staanmaak
as ons eie spiesdraerbok ‒ swart-en-wit Afrika-masker op ‒ in ’n duinestraat

op pad Kuruman toe,
Kalaharidorp met raaiselwateroog en raai-raai-naam
uit Khoi of San of Tswana se kalbas of skilpad of mens vandaan gehaal,
en toe gekaart-en-transport die hart van Afrikaans in:

’n groot hart, bedrywig
soos versamelvoëlnes in kameeldoringboom,
soos uitgevrete koringkriek en bidsprinkaan by lanternlig,
sidderend soos ’n brulduin by Witsand as mens gly-klim bo-uit
om sononder te gaan staar,
skaars ’n ingehoue eina te gaan uitkry
van die bitterboela wat jy ruik,
die toeka wat jy uit die omtes voel,
die Alommigheid se skittering op alles …

Ja, meer as die bestemmings anderkant die einders
was die taalstanings op die langpad
saam met jou.

Vierfonteijn oor Valschrivier na Vechtkop,
so-om reij onz ront (sou jy voorstandaards nog spel), ’n ander keer;
sit-sit so limiete oor van nóg Afrikaanse,
nuwe Voorposafrikaanse –
om dalk op Maokeng ’n Kroonstad te herdroom,
of op Mamafedu na die ou Petrus Steyn te soek,
na die grootwordplaas van J.C. Steyn, bul onder die woordbulle,
in die steierende voorgebergtekontrei.
En, eensklaps, deur verrinneweerde Riemlanddorpe was kannaroetes raak te sien;
was ’n mens bedag op reuseskimtroppe wildebees en blesbok op die veld,
op die bloedige stapels huid waaruit eens die streek se naam gesny is;

was kommetjiesgatmuishond, wildekalkoen, populierluiperdvlinder
volkse naamgerugte wat opgehaal tot lewe word daar, oor terpentyn- en rooigrasvlaktes
opgejaag, die sandsteendagsome oor, teen blousellug en stapelwolke uit …
óú omtes,
karosbont,

maar waar herfstyd deser dae lappe kosmosblomme pronk
uit Mexiko.

Reis was dreunpraatry;
met taal- en tydneem na die dinge gáán.
En hier sit ek nou.
Remme aangeslaan met die nuus oor jou.
Pletterreste, soos dié van insekte, teen die voorruit
van ’n vers.

• © Bernard Odendaal / 2019

 

kleitrap met die verlede tyd

geliefdes

het gelewe / -sterwe is so            gedane sake wees
gewees wees
wéés wees

terwyl dit in die sustertale onvoltooider kan
lebte leefde lived
starb stierf died

kort mette gemaak het nie   geleef soos ook julle lewens was
-lééf -lééf teen die sterfte in
’n sestig jaar of so

jul moes lustiger kinders kon bly verwek
droomdoenender bly boer en dorpuitlê het
half-oor na mekaar luisterend half-oor draadloos
(dower vir die vabondstemme van die verlede)
verstomd saans saam suidersterre kykend   blómgrotes   soos die seevaarders eens

in hierdie geheue   deur elke oog wat hier lees   her-innerd
heuglik aan ’t heue

die begeerte blyk uit die skyninfinitief
dat jul   pleks van –had (wat so klink na -haat )   liefgehê was en word
waar gelieben liefgehebben of being love nie kan nie

ek wil jul lewendig onthou
wou jul lewende onthou
jul ont- van ou gesterf het  -hou het

©  Bernard Odendaal /2018

Romeinse offisier by die Kruis

Hy hang voor my
het net gevra: vergeef hul, God
toe ek hom vas laat kap, laat spot

Hy hang voor my
met “Koning van die Jode”-klag
gedoringkroon; ’n lam, geslag

Hy hang voor my
roep skor ’n “Eloï” se naam
en donker wolke pak nou saam
’n duisternis pak dikker saam

Hy hang voor my
en prewel hy’s van God verlaat
(net ek is hier om mee te praat)

Hy hang voor my
verpletter, arms oopgevlerk
’n blote karkas – rou soldatewerk

Hy hang voor my
en fluister iets aan my oor dors
Die sponswyn druppel oor sy bors
en spat oor mý gesig en bors

Hy hang voor my
en kyk my innig aan deur bloed
Die dank spring op in my gemoed

Hy hang voor my
en asem uit: “Dit is volbring”
Ek voel ’n skudding als deurdring

Ek staan voor hom
en hoor Jerusalem se kreet
en dan iets diep in my wat weet:
Ek staan voor Hóm!
Die seun van God,
ek staan voor Hóm!

© Bernard Odendaal / 2016
Botaniesetuin-rondeau
(Potchefstroom)

Die tuin wil wildernis, gaan bloumagriet
op suiderberge; wil gaan soetgousblom
op bontebok se wei. Ou vaarlandswilg ver-
lang rivier, stoot vrug vir bonthoutkappers.
Die tuin wil véld-in gaan karee en doringboom.

Die weerstasie hier (pypinsek-by-vywer!)
wil snap wat paddas langs rivíére paar-
manel laat dra, paddapoësie laat praat.
Die tuin wil wildernis.

Bitterwortel, kalahari-ver vandaan,
staan tuitblom – soos bergtee, sand-ui, vlei-aandblom.
’n Lánd biome word van hier bedroom.
Die wetenskap wil weet wat sonder hom
gebeur; vers beklink wat haar te buite
gaan.                                                                Tuin wil wildernis.

 

© Bernard Odendaal / 2016

 
sehnsucht

verlange   nie van hier en nou eens naby nie
beur uit die nes van jou omhelsings   aartsverlater   sy reikhals swaanmooi
heen ’n trekvoël nie van hier nie nou of
digby nie

haar hunker-
sug
hang windstilswaar   daar waar sy weggefletter het
uit die geknak-
te takelwerk van spookskip lengte-van-dae

jy gaan tuisteskep dus metterwoon jou liefhê uit die gemis
maak loopbaan al oor die spoor van die vergetelheid
jou oog op aldag en sy wonders (dogtertjies-met-haarstrikke)

dan kom daar poskaarte uit vanouds   van gunter af
jou kop glip naweke weg   kantien toe op vergesog   na hotel afgeleef op êrens
weke wil jy vort   jy wil hoor sy wás daar ja   ge-hitchhike glo   of ysterperd gery
dwaaldolla oor wie elke tweede jan rap sad stories weet te verkoop

jy gaan sit in leë kerke waar jy vermoed sy kon gewees het
bedeloos
omwille luisterryke swyes
.
in ’n lughawe se vertreksaal
teen hoë digte vensters langs
iewers aan die einde van ’n somer
volg jou oë om en om ’n onbegonne trekswaelvlug

in tale aan die kwyn   haastig of langsamerhand   reis jy verslangs
onweerstaanbaar toe   na digterby en raakgesê
maar sy is soek in elke gedig

verseindes skiet te kort   immer sy weet dat eindes eintlik oop
soos einders is   waar jy ’n sin wil toeknoop by die punt   daar glip
verlange

uit

jul skandekind   ontdek jy op ’n dag   dool
in jou voortuin rond   kaal en maer   huil-huil
hier   nou

© Bernard Odendaal / 2015

 
Straatmuse

Wink-
of wuifbe-
wegings
anderkant die multilaan-sakestraat
val jou by koerantkoop in
die oog.
Appèl aan jou? Of iemand wat na
jou wil kom?
Jy sien stuk-stuk deur die drukke huistoegaanverkeer die
wink- of wuiwery,
geroep en -lonk en -mik
tot wanhoop toe …
dat sy (dis tog ‘n sy?) gaan
moed verloor …
en jy rek die nek
en soek die deurkomkans, linksom langs, of
regs, na oorkant waar sy was,
jy merk iets verlangs straat-af
soos ‘n metafoor
– die oorbrug van ‘n gedig –
en veg en vleg dié ompad oop,
trippel trappe op
en trappe
af
om oorkant aan te land.
In die maling van gelate op
amptenaredrag
duik praggrimeersel op, hier, daar, met
kokette
wenkbrouvraag, en skuif die lok-kledy (onvermy-
delik – ou cliché – die skynverhulde dy) oop … Ligtekooiverleiding bloot.
Aandskemer bly: ou filmrol wat stol,
brandvlek. Maar gelding stu. Iets wil
soos beursie in jou broeksak bultmaak; en
jy kyk nog om
oorkant toe: na hoe ‘n jy daar staan,
dagbladlesend in ‘n bushalte-ry,
aldagbenullig, kop wat huis toe staan,
sonder waan oor waar gelonk heen lei.

BRON: https://versindaba.co.za/tag/bernard-odendaal-gedigte/

http://www.scielo.org.za/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S2219-82372016000100001