Die Slag van Grahamstad

(Woordtelling : 590)

In 1812 stig Kolonel John Graham ʼn militêre pos wat vandag bekendstaan as Grahamstown. Teen 1818 het die grensboere weer groot verliese gely as gevolg van die Xhosas se onophoudelike veediefstal. Hierdie stam word gelei deur Makana wat as profeet deur sy mense vereer word. Hy sê dat die voorvadergeeste opdrag gegee het om die witman die see in te jaag.

Klaas Nuku, ʼn vertroueling van Makana en tolk tussen die Xhosas en die Engelse, verskaf valse inligting aan kolonel Wilshire. Onwetend word Wilshire in ʼn lokval gelei en stuur ʼn honderd soldate in die rigting stuur wat Nuka aanwys, natuurlik in die teenoorgestelde rigting as waaruit die aanval sou plaasvind. Dit was egter die Hottentot-kaptein, Boezac, wat die nuus van die aankomende Makana aan Kolonel Wilshire op 22 April 1819 bring. Dit was slegs ʼn bestiering dat Boezac en sy buffeljagters juis op daardie oggend in Grahamstad aangekom het en kon dus help om die aanval af te weer.

Daar was geen sprake van ʼn gelyke kragmeting tussen die tienduisend bloeddorstige Xhosa krygsmanne, en die drie-honderd-en-vyftig blanke manskappe nie. Veer pluime op hul koppe, en arms en bene versier met ossterte, het hulle hul assegaaie laat ratel en op hul skildvelle geslaan. Sonder ophou het hulle geskree om die “vyand” te intimideer. Haastig het Kolonel Wilshire begin om sy manskappe gereed gemaak vir die geveg. Die enigste twee kanonne wat deur die garnisoen agtergelaat is, word teen ʼn heuweltjie opgestel.

Makana se groot aanvalsmag verdeel na links en regs om die verdedigingslinie te omsingel, en ʼn mag van vierduisend verdeel om die hoofkwartier en ander forte aan te val. Die aanvalsterrein was verseker gunstig vir die Xhosas omdat die spruit tussen twee heuwels deurvloei. Dit is ook hier waar die forte en ʼn paar huise geleë is.

Nie lank na die geveg begin het nie, raak die sestig manne wat die Kasterne verdedig, se kruit op. Daar is geen teken dat die Xhosas se aanval afneem nie en hul lot is beklink.

Elizaheth Salt, wat later as die Heldin van Grahamstad bekend sou staan, tel ten spyte van groot protes van die soldate, ʼn vaatjie kruit op haar skouers. Sonder die beskutting van die gewere stap sy doodluiters ʼn myl tussen die Xhosa krygsmanne deur op pad na die Kaserne. Die Xhosas is te verstom om te reageer en weet nie wat sy wil doen of waarheen sy op pad is nie. Maar dit is ʼn vrou en hulle wil haar nie sommer net koelbloedig doodmaak nie.

Danksy Elizaheth se dapper optrede word die Oostelike Kaserne gered en die Slag van Grahamstad word gewen. Om en by tweeduisend Xhosas word hier gedood terwyl slegs drie blanke soldate omgekom het. Daar word vertel dat die gewondes bondels gras in die koeëlwonde gedruk het om die bloeding te keer. Hulle het ook in die water geskuil en baie is dan ook sommer daar in die water dood. Die spruit se water was rooi van die bloed.

Indien hierdie aanval in die nag sou plaasvind, sou niemand Grahamstad van totale uitwissing kon red nie. Makana was so seker van hul oorwinning dat daar reeds derduisende vrouens en kinders in die heuwels met matjies, potte en ander kookgereedskap gewag het om Grahamstad in besit te neem. Die Xhosas was egter ontmoedig deur die weerstand waarmee hulle te doen gekry het. Hulle was ook ontmoedig omdat die voorvadergeeste nie uit hul grafte opgestaan het om te kom help nie. Die geveg wat om twee uur begin het, was ʼn skrale drie ure later verby.

https://journals.co.za/doi/pdf/10.10520/AJA0018229X_1348

https://www.gelofteland.org/index.php/ons-geskiedenis/92-heldedade-in-ons-geskiedenis/1335-die-heldin-van-grahamstad

Rapporteer inhoud

• Issue: *
  Kopiereg inbreuk vuil taal Ongeldige Inhoud
• Your Name: *
  
• Your Email: *
  

• Details: *
  

Handig verslag