112 Die Danklied / segelied / triomflied (paean)

112 Die Danklied / segelied / triomflied (paean)

Die paean is ‘n verhewe triomflike gesang of gedig. Paean was oorspronklik die naam van ‘n antieke Griekse god (1) van genesing en was later toegedig aan Apollo as die geneser. Die woord paean word toegedeel aan ‘n vorm van Griekse liriese digkuns, as ‘n triomf gesang, sege lied of dankbetuiging. Gebede en liedere wat by ‘n offer of huwelik fees plaasgevind het was ook bekend as paeans. Antieke digters soos Bacchylides en Pindar het hierdie tipe gedigte geskryf.
Die vroegste verskynsel van die paean is ‘n lied van dankbetuiging in Homerus (Homer) se lliad. Net na die dood van Hektor sê Achilles aan die Mirmidone om ‘n paean te sing. (2)
Die Griekse digter Aeschylus wat in die slag van Salamis deel geneem het, het kommentaar gelewe oor die krag van die paean oor vyande (op daardie tyd Persië). Die barbare het ook vrees gevoel teenoor die Grieke aangesien die slag anders begin het as wat hulle verwag het. Die Grieke het die statige paean gesing, nie omdat hulle vlug nie, maar terwyl hulle dapper op die slagveld storm. (3)
Die digters Edgar Allan Poe se gedigte “A Paean” en John Greenleaf Whittier se “Paean” is bekende voorbeelde van hierdie soort verse.
Hulle het beide gebruik gemaak van ‘n abab cdcd efef ghgh … tipe rymskema. Mens hoef egter nie hierdie soort gedig rymend te skryf nie.
Hier is twee gedigte wat ek as rymende en vryvers peans gewaag het:
Veels te kort word die opofferings onthou (Paean)

Veels te kort word die opofferings onthou
van dapper seuns wat op die grens sneuwel,
wat met vasberadenheid aan hulle gewere vasklou
wat op ‘n tyd gestewel

veiligheid aan almal moes bring
en in hierdie tyd van vrede
word hulle dade en oorloë verwring,
lewe ons in vergetelheid in die hede,

wil ons die verlede heeltemal uitwis,
verander in ‘n ander kultuur
asof daar niks goeds daaraan is,
waar hulle gebuig het voor vyandelike vuur.

Daar kom tog ‘n dag en uur, ‘n tyd
waar mens dankbaarheid moet bewys,
want opofferings en bloed met ‘n ewige afskeid
het ‘n hoë prys geëis.

Laat ons meer as slegs onthou
dat alle lewens kosbaar is,
wag tot ons God se hand sien ontvou
in ons lewens met ‘n eie betekenis

terwyl ons waaragtig weet
dat alle mense kom van Hom,
ons eie nietigheid vergeet
ander met ons gedrag verstom.

‘n Danklied vir my land (paean)

Laat vryheid en oorwinning ‘n eie lied kry
van die velde van bloed en slagting
waar manne in hulle jeug vergaan het,
wat ewiglik in stilte lê.

Eindelik, eindelik het die duisternis verdwyn
en oor ons, ons land breek ‘n nuwe dag
wat in glorie onoortreflik is
waar ons wakker is, asof uit die dood ontwaak.

Weg word ons vrese en twyfel geswiep
waar ons vir te veel jare
opofferings gemaak het, ons weduwees gehuil het,
dit was trane van pyn en hulle trane

vloei nou in loutere geluk,
‘n gevoel sonder enige soort pyn,
asof ‘n soort heiligheid
op hierdie land neerdaal om te bly

terwyl elke man en vrou vry is
en alle vyandigheid weg geswiep word,
waar mans en vroue in broederskap woon,
as familie en bure op die dag wat breek.

Hierdie danklied mag nog net ‘n droom wees,
terwyl gewapende swart mans roof, verkrag, plunder en moor
as wit mense in angs gemartel word tot die dood gil,
maar ‘n tyd moet kom waar geeneen ‘n ander ongeluk toewens.

Word wakker, rys en wag my vaderland
vir ware veranderings om te kom tot die harte en gedagtes,
vir God om sy verlossende hand uit te strek
en ons om op te hou dwaal asof ons verskriklik blind is.

Voetnotas:

(1) Chadwick, John The Mycenaean World [Cambridge University Press] 1976, p. 88

(2) Macurdy, Grace H. “The Derivation of the Greek Word Paean” Language 6, no. 4 (December 1930: P297-303),

(3) Barry Strauss, The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece—and Western Civilization (New York: Simon and Schuster, 2004).