DIE LANGSTE DAG/ OPERASIE OVERLORD

Vanjaar, op 6 Junie, is die twee en sewentigste herdenking van operasie Overlord, die Gallieerde inval in Duits besette Europa gedurende die tweede wêreld-oorlog op 6 Junie 1944.
Operase Overlord was die grootste militêre operasie in die geskiedenis van die mensdom. Een van die doelwitte was om Duits besette Europa van die tirannie van Adolf Hitler en sy Nazi regimè te bevry. Die volgende doelwit was om Duitsland tot oorgawe te dwing om sodoende van Hitler ontslae te raak en die wêreld van hierdie diktator te vrywaar.

Mens moet dalk net n paar oomblikke by enkele hoogtepunte uit die verlede stil staan om die geheue te verfris.
Baie geskiedskrywers is van mening dat die tafel vir die tweede wêreld oorlog reeds met die Duitse oorgawe na die eerste wêreld oorlog gedek was met die verdrag van Versailles. In hierdie verdrag is van Duitsland se rykste gebiede deur die Gallieerdes beset ter betaling van oorlogskuld wat die Duitse ekonomie totaal verwoes het.

Met die bewinds aanvaarding van Adolf Hitler na die abdikasie van Keiser Wilhelm was een van sy groot oogmerke om die Duitse ekonomie weer op te bou. Dit het hy wonderbaarlik reg gekry. Hy het ook onmiddelik begin met die herbewapening van die Duitse magte. Sy groot oogmerk was om die besette gebiede wat onder die verdrag van Versailles aan die Gallieerde magte gegee is weer terug te kry, wat hy gevoel het Duitse besitting is.

Om hierby stil te staan gaan te lank neem, kruks van die saak was hy het dit reggekry om hierdie gebiede te beset sonder enige beswaar van die Westerse lande..

Die Britse eerste minister, Neville Chamberlain was n slag Duitsland toe om met Hitler te onderhandel om die moontlikheid van nog n oorlog af te weer en het met die Munich verdrag terug gekom. Volgens hierdie verdrag sou Hitler geen verdere eise stel nie en het Brittanje en Frankryk onder die salige indruk verkeer dat daar vrede in Europa sal wees.

Hitler aan die anderkant se volgende oogmerk was die Danzig korridor wat onder Pole se beheer was. Engeland en Frankryk het n ooreenkoms met Pole gehad dat enige oorlogsverklaring teen Pole as n oorlogsverklaring teen Engeland en Frankryk beskou sal word. Hitler was deeglik bewus van hierdie verdrag maar het hom min daaraan gesteur. Hy was die mening toegedaan dat Engeland nie oorlog sal verklaar indien hy Pole binne val bie.

Engeland was egter wreed ontnugter toe die Duitse magte Pole op 1 September 1939 binne geval het. Engeland en Frankryk het besef dat niks Hitler gaan tevrede stel nie en het Engeland en Frankryk op 3 September 1939 oorlog teen Duitsland verklaar. Saam met Engeland is sy bondgenote, waaronder ook Suid-Afrika, in die oorlog ingesleep. Aan die Duitse kant was Italië saam met Duitsland met Japan wat later toegetree het.

Dit het Duitsland nie lank geneem om die hele Europa met sy blitzkrieg taktiek onder sy beheer te kry nie. Na die oorgawe van Frankryk, Engeland se grootste bondgenoot, het dit begin lyk of die skrif aan die muur was vir Engeland.

Dit was egter ook die einde van Neville Chamberlain se politieke loopbaan en is hy opgevolg deur sir Winston Churchill wat die volgende gesê het; “:We will fight them on the beaches, we will fight them in the fields, we wil fight them in the streets but we will never surrender”.

Alhoewel Duitsland n nie aanval verdrag met Rusland gehad het besluit Hitler om Rusland binne te val. Op 22 Junie 1941 val Duitsland Rusland in met operasie Barbarossa. Dit het Rusland n bondgenoot van Engeland gemaak.

Ten spyte van bittere teenkanting van die oppisissie partye in die laerhuie het Churchill vasgeskop in sy besluit om Rusland van lewensmiddele en wapentuig te voorsie, al het dit boomskraap met Engeland self gegaan.

Rusland het die inval glad nie verwag nie en het die Duitse weermag deur Rusland geswiep. Napoleon se ondergang was egter ook Hitler se ondergang, die bittere Russiese winters. Met Moskou in sig ht die Duitse leers vas geval. Daar is eers met omkeer in Februarie 1943 begin met die oorgawe van die Duitse sesde leer met die slag van Stalingrad.

Met die terugtrekking van Italië in Noord-Afrika was Hitler genoodsaak om sy bondgenoot in Noord-Afrika te ondersteun en het Duitsland hom in n drie front oorlog begin bevind wat aan die einde van die dag tot sy neerlaag gelei het.

Die V.S.A. was in die begin nie in die oorlog betrokke nie.
Alhoewel pres. Franklin Rooseveldt se simpatie by Engeland gelê het was die verste wat hy bereid was om te gaan voorsiening van wapens en lewensmiddele aan Engeland.

Toe kom die verraderlike Japanese aanval op die Amerikaanse vloot in Pearl Harbour op 7 Desember 1941
Dit het die magtige V.S.A. in die oorlog ingesleep. Alhoewel Amerika net teen Japan oorlog verklaar het was Duitsland, as gevolg van sy bondgenootskap met Japan, genoodsaak om ook oorlog teen Amerika te verklaar.

Met die ondersteuning van die V.S.A. het Brittanje en Rusland se posisie heeltemal verander. Die drie grotes, Churchill, Rooseveldt en Stalin het bymekaar gekom en is daar besluit dat die verplettering van Duitsland voorrang sal geniet. Terwyl Rusland n Oosfront sal saamstel om die Duitse magte van die Ooste af terug te dryf sal Engeland en Amerika eers die Duitse magte uit Noord-Afrika uit verdryf en dan n inval deur Sicilië sal loods om Italië uit te skakel.

Noord-Afrika kon tereg as die slypskool vir die Gallieerde bevelvoerders beskou word. Aan die Duitse kant was luit-genl. Erwin Rommel, die woestynjakkals. Aan die Britse kant was luit-genl. Sir Bernard Montgomery wat saam met die Amerikaanse magte daarin geslaag het om onder leiding van genl. George Patton die Duitsers te verdryf.

Daarna is die inval in Sicilië onder leiding van genl. Dwight Eisenhower geloots wat later terug geroep is om die bevelvoerende offisier van operasie Overlord te word.

Die beplanning van Overlord het reeds sover terug as 1942 begin onder leiding van luit-genl. Sir Frederick Morgan, die Britse stafhoof van operasies, om n Wesfront teen Duitsland te open om die druk op die Russiese leër in die Ooste te verlig.

Duitsland het geweet dat daar een of ander tyd n inval oor die Engelse kanaal sal kom en is die Atlantiese muur, onder bevel van, nou veldmaarskalk, Erwin Rommel geskep.
Daar word vertel dat Rommel, op n inspeksietoer van die stellings aan die Normandiese kus, lank oor die Engelse kanaal getuur het. Dit was toe hy teenoor sy aide de camp, kaptein Hans Lang opgemerk het: “Die dag as die Gallieerde magte Europa binneval sal beslis wie hierdie oorlog gaan wen. Ons of die Gallieerde magte. Dit gaan die langste dag in die geskiedenis wees, nie net vir ons nie maar ook vir hulle”.

Hierdie opmerking het later as tema vir Cornelius Rayn se omvattende boek oor D dag “The Longest Day” gedien.
Die rolprent “The Longest Day” was een van Hollywood se duurste en langste rolprente wat vervaardig is en was gebaseer op Rayn se boek oor operasie Overlord.

Met die uitskakeling van Italië kon daar voluit aandag gegee word aan die beplanning van Overlord. As bevelvoerders is aangestel genl. Dwight Eisenhower as opper bevelhebber en gen. Arthur Tedder as tweede in bevel. Nou veldmaarskalk sir Bernard Montgomery sou die Britse leër aanvoer. Die Amerikaanse magte sou onder bevel van genl. Omar N. Bradley staan. Die vlootbevelvoerder was Admiraal sir Bertram Ramsay en die lugmag bevelvoerder lugmaarskalk Trafford Leigh-Mallorey, almal gesoute manne met baie ondervinding wat ook in die eerste wêreld oorlog diens gedoen het.

Intussen het die magtige Amerikaanse fabrieke in volle produksie begin loop om krygstuig te voorsien. Fabrieke het dag en nag begin werk. Met die mans front toe het die Amerikaanse vrouens n onuitputlike werksmag in die fabrieke gevorm. Om al hierdie toerusting vervoer te kry was skepe nodig. Hier het die Amerikaners gewys waartoe hulle in staat is. In agtien skeepswerwe, onder leiding van die magnaat, William Kayser, is begin met die bou van die sogenaamde Liberty skepe. Dit het 24 dae geneem om een van hulle te bou en is daar 2710 van hulle gebou om al die krygstuig en benodighede te vervoer.

Daar was baie gewik en geweeg oor waar presie hierdie inval moet plaasvind. Die naaste punt aan Brittanje was Pas de Calais maar was die rotsagtige kus een van die vernaamste struikelblokke. Op die ou einde is daar op die strande van Normandië besluit omdat die strande meer geskik sou wees.
Om die gebrek aan hawefasiliteite te oorkom tot Cherbourg, die4 beste hawestad, ingeneem is is twee kunsmatige hawens in Engeland gebou wat na die inval oorgesleep is.

Die Duitsers het geweet dat n inval een of ander tyd sou kom en het hulle die fout gemaak om te dink dat dit Pas de Calais sal wees alhoewel veldmaarskalk Rommel nooit Normandië buite rekening gelaat het nie.

Die Gallieerde magte het alles in hulle vermoë gedoen om die Duitsers te laat glo dat dit Pas de Calais sal wees.
Spesiale vals kampe is aangelê om spioene te bluf. Voertuigparke met lewensgrootte houtmodelle van tenks en vragmotors is aangelê. Radiostasies het voortdurend radioverkeer gestumileer om die Duitse luisterposte onder n wanindruk te bring. Overlord moes n keer of wat uitgestel word omdat die krygstuig nog nie voldoende was om die sukses van Overlord te verseker nie maar uiteindelik was alles gereed. 5 Junie was die datum wat bepaal was. Om hierdie invalsmag van 160000 troepe in 5 diviesies te vervoer was 7000 skepe nodig. Die inval self is vooraf gegaan met die neerlaat van 3 divisies van 3200 valskerm soldate wat deur 1200 vliegtuie vervoer is met sweeftuie.

Hulle vernaamste taak was om saam met die Franse ondergrondse bewegings verbindings te sny en vervoer roetes te ontwrig maar ook om seker te maak dat hulle sekere strategiese punte beset en te voorkom dat die Duitsers dit opblaas.

Alles is in ag geneem vir Overlord, ook die weers omstandighede. Laagwater was noodaaklik om die versperrings in die see bloot te lê. Die maanlig moes reg wees vir die valskermbataljonne wat deur die nag neergelaat sou word om verbindings af te sny saam met die Franse verset bewegings.

Toe gebeur die een onvoorsiene voorval waarmee niemand rekening gehou het nie. Die weersomstandighede het sodanig versleg dat die aanval uitgestel moes word.

Die aanval is vir 24 uur uitgestel maar op die vergadering in Eisenhower se hoofkwartier na hierdie 24 uur was dit spanningvolle oomblikke. As die aanval weer uitgestel moes word sou dit vir meer as n maand moet wees tot die omstandighede weer ideaal is.

Die aanval het nou aan n dun draadjie gehang en vertel groepkaptein Richard Stagg dat dit vir hom gevoel het of alles van hom afhang toe hy die weerverslag moes voorlê. Hy het egter bietjie goeie nuus gehad, daar is n verbetering in die weer aan die intree vir 24 uur.

Dit was toe Eisenhower die gewigtige beskuit moes neem met huilende winde en reën wat neerstort uit die hemel uit.
Sir Bertram Ramsay het dadelik daarop gewys dat van die skepe alreeds op see was en as hulle nou moes omdraai hulle weer sal moet bunker en al die troepe kan nie vir so lang tyd op die skepe wees nie. Lugmaarskalk Leigh-Malory was bietjie bekommerd oor die vliegtuie maar het Ramsay se punt ingesien. Die generaals het sommer reguit gesê dat daar voort gegaan moet word met die inval. Dit was toe Eisenhower besluit het: “I hate it but lets go”. Die wiele vir operasie Overlord het begin draai.

Die swak weersomstandighede het egter sy voordele ook gehad en het die Duitsers dit glad nie in die weers omstandighede verwag nie. Veldmaarskalk Rommel het sy hoofkwartier verlaat om by sy huis saam met sy vrou haar verjaarsdag te gaan vier. Die meeste Duitse senior offisiere het na Caen vertrek vir oorlog speletjies. Die speletjies is gewen deur kol.-genl. Erich Marchs wat die vyand verteenwoordig het. Hy het gewen omdat hy die strande van Normandië as sy invalspunt in die speletjies gebruik het.

Overlord het net na middernag in aanvang geneem toe die eerste valskermbataljons oor Franryk neergelaat is. Dit het nie heeltemal volgens plan verloop nie maar het die manne vasgeskop. Brigadier-genl. Maxwell D.Taylor het net eenvoudig almal wat hy in die hande kon kry onder sy bevel geplaas al was hulle nie van die 101 valskermdivisie nie.

Voor aan die armada skepe was ses swaar oorlogskepe, die U.S.S. Arkansas, die U.S.S. Texas, die U.S.S. Nevada en drie Britse oorlogskepe, die H.M.S.Ramillies, die H.M.S.Rodney en die H.M.S. Warspite.

Met hulle reuse kanonne moes hulle die Duitse artilleriestellings plat vee aan die strande van Normandië wat die kodename van Gold, Juno, Sword, Omaha en Juta gehad het.

Die eerste troepe en tenks is met spesiale bote van die skepe af strandwaarts toe. Op sommige plekke was geen verset nie maar op ander plekke hewige verset. Die landings het ook nie sonder probleme verloop nie. Baie het op verkeerde bestemmings gekom. Brigadier-genl. Terry Rooseveldt, broer van pres. F.D.Rooseveldt, het gedoen wat genl. Taylor gedoen het. hy het almal bymekaar gekry het en was sy woorde: “We start the battle right here”.

Op n stadium het dit begin lyk of die inval gaan misluk en het genl. Omar Bradley, aan boord van die U.S.S. Nevada, op n stadium ernstig oorweeg om die inval af te las en te probeer om die troepe wat reeds aan wal was weer terug te kry. Toe begin die verbete manne vasskop en het begin vorder. Daardie aand was die eerste Duitse stellings ingeneem.

Toe die eerste berigte van die invalle die Duitse hoofkwartiere begin bereik het was die oorspronklike gevolgtrekking dat dit n skyn aanval is om die aandag van Pas de Calais af te trek. Dit is eers laat die oggend wat besef is dat dit die werklike inval is.

Toe Brigadier-genl Gunter Blummentritt, Rommel se stafhoof, die stafhoof in Hitler se bunker genl. Alfred Jodl, bel met die versoek dat hy Hitler onmiddelik in kennis moet stel sodat die reserwe pansers ontplooi kan word moes hy hoor dat Hitler slaap en nie wakker gemaak mag word nie.
Dit was n verbitterde Blummentrit wat toe opgemerk het: “Ons het so pas die oorlog verloor omdat Hitler slaap en nie mag wakker gemaak word nie’.

Een man wat dadelik besef het dat dit die werklike inval is was Rommel. Toe hy die oproep by sy huis ontvang het het dadelik na sy hoofkwartier terug gekeer maar nooit daar uitgekom nie, Oppad terug is sy voertuig deur n vyandelike vliegtuig aangeval en het hy in die hospitaal beland, ernstig verwond.

Die ongevalle syfer in Overlord was hoog maar moes die Duitse weermag inderhaas eenhede aan die Oos front onttrek wat die druk op die Rooi leër verlig het.

Overlord het hierdeur die Westerse magte, saam met die Oosterse magte, die geleentheid gegee om Duitsland in n knyptang beweging pap te druk. Hierdie doel is bereik met die inname van Berlyn deur die Russiese leër op 2 Mei 1945 en het Duitsland amptelik op 8 Mei gekapituleer toe die vredesverdrag onderteken is. Een van die bloedigste oorloë in die wêreld hat daarmee tot n einde gekom en kon alle magte teen Japan gekonsentreer word wat in Augustus 1945 tot oorgawe gedwing is met die atoombomme op Hirosjima en Nagasaki.

Alhoewel Suid-Afrika nie deel was van Overlord nie was daar tog baie Suid-Afrikaners wat deel gehad het in Overlord. Vanjaar word heelwat gedenkdienste en parades in Engeland, Amerika en Frankryk gehou om hierdie jaar die sewentigste herdenking van Overlord te vier. Ek het gedink dit is net gepas om vandag n oomblikkie by operasie Overlord stil te staan en daardeur n stille saluut aan alle Afrikaners te bring wat hulle lewens op slagvelde verloor het te bring

Naskrif : Met die opstel van hierdie artikel het ek baie van Cornelius Rayn se boek “The Longest Day gebruik gemaak. Ek is ook so gelukkig om n DVD van die rolprent “The Longet Day” te hê