Jongste aktiwiteit:

Die ontstaan van liriese poësie.

Die ontstaan van liriese poësie.

As ek na mooi gedigte luister kry ek soms ʼn oorweldigende begeerte om te sing! Soveel is my waardering vir sonnette, elegieë en villanelle wat uitgeken kan word aan spel van klanke en sterk emosies. As jy na my aard, is jy sekerlik ook ʼn liefhebber van liriese poësie.

Liriese digkuns het in antieke Griekeland ontstaan toe digters letterlik hulle verse hardop gesing het met die begeleiding van musiekinstrumente soos die lier of die harp. Liriese poësie is geïnspireer deur persoonlike perspektief en gevoelens wat uitgebeeld is in figuurlike taal.

Liriese poësie het aansporing gegee vir meer romantiese en konfessionele poësie.

Antieke Griekeland (7de tot 5de eeu v.C.)

Die digters in hierdie era soos byvoorbeeld Sappho en Pindar het bygedra tot die ontstaan van die liriekbeweging, hulle het ook seker gemaak dat hul nalatenskap sterk is.

Volgens mening word daar beweer dat Sappho meer as 10 000 reëls in gedigte neergepen het met net sowat 650 wat oorleef het. Sy staan bekend as: “Die digteres”. Hierdie titel het sy verwerf omdat sy soveel uiteenlopende werke met liriek, emosie en ʼn persoonlike trant geïllustreer het.

Sy was lief daarvoor om die voornaamwoord “ek” in haar gedigte te gebruik. Sy was vas in haar mening dat poësie betekenisvolle skoonheid kon verkry uit daaglikse menslike ervarings.

Pindar was ook een van die kanonieke lirieke digters van die tyd van Antieke Griekeland. In sy werke het baie fokus geplaas op sy eie persoonlike geloof en sy rol as digter in natuurwaarneming. Pindar se betekenisvolle bydraes tot digkuns word steeds vandag bestudeer.

19de eeu

In die 19de eeu tree daar baie bekende lirieke digters op die voorgrond. Name soos Emily Dickenson en Rainer Maria Rilke kom dadelik by my op. Dit is eers na Emily se afsterwe dat bykans 2000 van haar gedigte gepubliseer is. Alhoewel dit postuum publiseer is, bly sy een van die digters wie se gedigte die meeste gelees en bestudeer word. Dickenson se verse gee duidelik die indruk van ritme en struktuur met gemeterde vers. Sy was lief daarvoor om ballade-sonnette te skep.

Dickinson was ʼn misterieuse figuur wat bekend was vir haar amper kluisenaarsbestaan. Haar werke beeld dikwels ʼn geheimsinnige komplekse lewe uit. Haar verse het baie keer gehandel oor spiritualiteit, sterflikheid en die siel van die mens.

Die Duitse digter, Rainer Maria Rilke se werke volg met tradisionele romantiek en liriese poësie. In een van sy bundels val die klem op elegieë.

Rilke is ook bekend vir sy belangstelling in sterflikheid, lyding en die ware sin van die lewe. Alhoewel dit gewigtige sake is, het hy hierdie onderwerpe in juksta-posisie geplaas met die gebruik van pragtige beelde uit die natuur. Hy het ʼn studie gemaak van lig en duisternis wat mekaar op ʼn sekere punt en stadium moet kruis.

Digters van ons tyd.

As ons dink aan Suid-Afrikaanse digters, kom die volgende digters dadelik by my op.

Jan F.E. Celliers (Jan Francois Elias Celliers, 1865-1940):
Die bekende gedig: “Die Ossewa” is ʼn liriese ode aan die os, ʼn nederige trekdier wat ʼn belangrike rol gespeel het in die geskiedenis van die Afrikaner-volk.

Totius (Jakob Daniël du Toit, 1877-1953):
Een van Totius se bekendste verse: “Repos ailleurs” plaas die ryk treinpassasier in juksta-posisie met ʼn arm meisie wat by ʼn tent sit en hunkerend na die verbygaande trein staar. Selfs in vandag se tyd bly hierdie so ʼn uitstekende uitbeelding van die mens wat altyd na ʼn “beter lewe” verlang.

Eugene Marais (Eugène Nielen Marais, 1871-1936):
Die skeptici het nog gedink dat Afrikaans ʼn agterlike kombuistaal is en nie waardig genoeg was vir poësie nie, toe slaan Eugene Marais hulle voete onder hulle uit met “Winternag”. Die vers was ʼn blik op die hartseer lot van die Afrikanervolk in die tyd na die Anglo-Boereoorlog.

A.G. Visser (Andries Gerhardus Visser, 1878-1929):
A.G. Visser se: “Om te poep is nie ‘n sonde nie”, laat vandag nog mense glimlag as hulle die lighartige gedig van die stoute karnallie wat die kerk ontstig het, lees. Menigte onthou verlangend hulle kinderdae.

Dan natuurlik is daar:
C. Louis Leipoldt (1880-1947):
Geeneen kon dit weer regkry om die natuur so liries te beskryf soos Leipoldt in sy baie bekende gedig: “Oktobermaand” nie.

“Viooltjies in die voorhuis –
Viooltjies blou en rooi!
Viooltjies orals op die veld,
En orals, ai, so mooi!”

©Marlene Erasmus
31/10/2022
(740 woorde)

www.researchgate.net
www.litterm.co.za/index.php/l/317-liriek
www.versindaba.co.za/tag/liriese-gedigte
https://www.academia.edu/26650562/2010VersenVerhaal




1 Kommentaar

Maak 'n opvolg-bydrae

Up
Top Ranked Users

[joinup_core_top_members columns=”1″ space=”no” max_members=”3″ behavior=”columns” columns_responsive=”predefined”]

Activity Feed